Ut erste volkslied van Helje begint met ‘Heldje, Heldje oos Dörp’. De sjriefwieze ‘Heldje’ is toch wel gèt vrèmd. Of toch neet? Hoewel in de jaore 50 van de vurrige ieuw de sfriefwieze al gèt diskussie goof, laote minse die sjriever Sief Frencken gekènd hèbbe, weite dèt Sief as oetlek vur de ‘d’ in de naam vertèlde dèt de ‘d’ in ‘Heldje’ dao in mos staon, umdèt de naam in ’t Nederlands auch ein ‘d’ in ‘Helden’ hej staon. “En Sief sprook se neet gemekkelik tege”, zoë vertèlle veul minse.
Toch is in artikele, advertensies en miër tot in de jaore tachtig de sjriefwieze ‘Heldje’ te zeen. Waarum dèt dit now neet mier is, is onbekind. Ein verbastering, umdèt de ‘d’ neet good te huëre waas?
Auteur Frans Wilms neumt Sief Frencken in ein artikel oeht 2003 de bèste dialectskriever dae Hel(d)je oeits gekind haêt.
Frencken waas neet de innige Heljese dae zich bezig heel mèt ’t Heljes dialect. Auch Graad Engels, Leike van Horen, (Mister) Sjeng Peeters en Harrie Brummans (Harie van de Klómp) mogen auch neet ontbraeke in dees opsomming. De schriefwieze van dees hiêre waas neet utzelfde, de liën waas wel geliek.
Heljes is ut Limburgs dialect dèt in ’t Noord-Limburgse dörp Helje wurd gesproke. In buurdörp Kepèl en angere dörpe in de gemintje Peel en Maas (hoe onger Beringe, Aechel, Graashook en Kunningslus) waere dialecte gesproke, die veul òvvereinkome mit ut Heljes. Auch de dialecte van Balder, Kessel en Kessel-Eik kome veul òvverein mit ut Heljes.
Uerdinger linie
Ut Heljes is ut wietst noordwestelik dialekt bènne de subgroep Oost-Limburgs. Dae sjtreek wört in ut noorden begrensd door de Uerdinger linie. Zónne linie hèt un isoglosse. Dèt is zoveul as un grens van taalversjille die dor un taalgebied lupt. Die Uerdinger linie lupt tusse de dörpe Kepèl, Helje en Bree. In Kepèl en Helje zeet me ‘ich’, ‘auch’’ en ‘sjoeën’; in Bree kalt me van ‘ik, ‘ouk’ en ‘schoeën’. Un zejlien van de Uerdinger linie lupt nach un stuk noordeliker en binne dae sjtreek ligge auch de dörpe Bree en Serum. Dao zeet me, net as in ut hieël Oost-Limburgse taalgebied, ‘mich’, ‘doe’ en ‘dich’, tegeóvver ‘meej’ en ‘geej’ te noorden van die zejlien. Mer in ut Brees dialect wört ‘doe’ neet gebroekt. Nèt as in ut Vennels wurt ‘doe’ vervangen door ‘dich’. Ut gebied dèt tösse de twiëe zejliene van de Uerdinger linie in likt (mèt onger angere ut Brees, Serums en Vennels) wört ut ‘mich-keteer’ genumd. Hej waere óvvergangsdialecte gesproke én dao gebroekt me aan de eine kank ‘mich’ en ‘dich’ en aan de angere kank ‘ik’ en ‘ouk’.
Panninger linie
Un angere belangrieke isoglosse binne ut Limburgse taalgebied is de Panninger linie die ten noorden en westen van Kepèl ut Oost-Limburgse taalgebied aafpäölt van het Centraal-Limburgs in ut Zuje en van ut Kleverlands en ut Mich-keteer in ut Noorde. Dae isoglosse is dan auch nao ’t dörp Kepèl (Panningen) vernumd. Ut Heljes gebroekt ein extra ‘j-klank’ bej de medeklinkercombinaties; sp, st, sl, sm, sn en zw aan ut begin van weurd. Ut geit bevurbèlt um weurd as ‘sjtaon’ (Vennels: ‘staon’, Nederlands: ‘staan’) of ‘zjwart’ (Vennels en Nederlands: ‘zwart’).
Panninger zijlinie
Un zejlien van de Panninger lien is de Panninger zejlien. Te noordweste van Kepèl, bej de dörpe Beringe en Graashook, takt deze isoglosse zich aaf van de Panninger lien en buigt um Meiel haen in zujelikke richting. Dèt is de ènnigste isoglosse die auch Meiel nach bej de Limburgse dialecten betrèkt.
Miër euver de sjriefwieze kins se hè-j laeze.
Mit dank aan Frens Bakker, ‘Waar scheiden de dialecten in Noord-Limburg? Een dialectrometisch onderzoek naar het gewicht van isoglossen’. Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap, Utrecht, 2016.